HaberMutfakSağlıkTarım ve HayvancılıkYaşam

Deniz Balıkları ve Çiftlik Balıklarının Farkları Neler?

Deniz Balıkları ve Çiftlik Balıklarının Farkları Neler? yazımızda deniz balıklarının sağlığımıza faydaları, çiftlik balıkları hakkında bilgi, Kur’an-ı Kerim’de balık, mezheplerin deniz ürünleri hakkında helallik hükümleri, ağır metallerin balıklarla ilişkileri, balık pişirme yöntemleri, balıkların mevsimleri ve balıkların muhafaza yöntemlerini yazdık.

Hamsili Pilav Tarifi

Deniz Balıkları ve Çiftlik Balıkları

Bugünün gelişen gıda endüstrisinde helal demek, sağlıklıdır anlamına gelmeyebiliyor. Deniz balıkları araştırıldığında etlerinde civa ve metal oranı yüksek çıkıyor. Çiftlik balıkları araştırıldığında ise etlerinde zararlı kimyasallar çıkıyor. Kısacası bu dünyada helali bulmak da, sağlıklı olanı bulmak da eskiye göre çok zorlaştı. Her zaman dikkatli olmak gerekiyor.

Dünyanın 3/4’ü sularla kaplıdır. Bu suların büyük bir kısmını denizler ve okyanuslar oluşturmaktadır. Sularda yaşayan canlılar, karadakilerden çok daha fazladır. Araştırmacılar, yeryüzünde 2 milyon civarında bitki ve hayvan türünün mevcut olduğunu, denizlerde ise 250 binden fazla canlı türünün yaşadığını tespit etmişlerdir.

Ölmeden Önce Evlatlarınıza Mal

Kur’an-ı Kerim ve Hadis-i Şeriflerde Balık

Kur’an-ı Kerim’de, denizlerde avlanmanın ve deniz ürünlerini yemenin helal kılındığı bildirilmektedir. Bazı ayetlerde, deniz ürünlerinden taze balık etine dikkat çekilmektedir. Hazreti Yunus (a.s) “zü’n-nun” veya “sahibü’l-hut” (balık sahibi) ismiyle bilinir. Kehf suresinde de Hazreti Musa (a.s) ile Hazreti Hızır’ın (a.s) yolculuğundan bahsedilirken yanlarına azık olarak balık aldıkları haber verilir. Bu ayetler, deniz avının ve balık yemenin helal olduğunu, taze balık tutularak veya kurutularak, tuzlanarak seferde, ticarette istifadenin caiz olduğunu haber verir. (Elmalılı, Hak Dini Kur’an Dili, III, 1816; 1847)

Hazreti Cabir’in (r.a) rivayet ettiği bir hadis-i şerifte, bir grup sahabe sefere çıkmışlardır. Bu sefer esnasında deniz kenarında büyük bir balina bulmuşlardır. Bu balinadan bir ay boyunca yemiş ve kalanından kurutma yapıp yanlarında götürmüşlerdir. Bu hadiseyi Peygamber Efendimize (s.a.v.) anlatınca şöyle buyurmuştur: “O sizin için Hazreti Allah’ın çıkardığı bir rızıktır. Yanınızda onun etinden bir şey var mı? Bize de tattırın.” Hazreti Cabir, “Bunun üzerine Rasulullah’a ondan bir parça gönderdik.” buyurmuştur. (Buhari, Zebaih 12; Müslim, Sayd 17; Nesai, Sayd 35; İbn Mace, Et’ime 31)

Deniz suyu temiz ve içindeki balıklar da helaldir. Ancak oltayla balık avlamak bu güzel manzarayı bozmaktadır.

Deniz Balıkları ve Çiftlik Balıkları

Mezheplerin Deniz Ürünleri Hakkında Helallik Hükümleri Nelerdir?

Hanefi mezhebine göre deniz ürünlerinden sadece balık türleri helaldir. Balık dışındaki yengeç, kurbağa, yılan, midye, ahtapot, karides, kalamar, ıstakoz, istiridye ve buna benzer su hayvanları helalliğine açıkça bir hüküm bulunmadığı, bir kısmının haşerat türünden olup habaisten (murdar) sayıldıkları için yenmeleri caiz görülmemiştir. Sebepsiz yere kendiliğinden ölüp su yüzeyine çıkan, sırt üstü dönen, kendisine fıkhi terim olarak “tafi” denilen balık da Hanefi mezhebinde helal değildir. Çünkü bu balığın nasıl ve ne zaman öldüğü bilinmemektedir; zararlı hale gelmiş olabilir. Eğer suyun çekilmesi, aşırı soğuması, ısınması, sıkışması, darbe gibi sebeplerle öldüğü bilinirse yenilebilir. (Serahsi, Mebsut, XI, 220; Molla Hüsrev, Dürer, I, 282; Kasani, Bedayi, VI, 176)

Şafii, Maliki ve Hanbeli mezheplerine göre ise, balık cinsinden olmasa bile yalnızca suda yaşayan hayvanların yenilmesi caiz görülmüştür.

Hem karada hem de denizde yaşayan kurbağa, kaplumbağa, yengeç, yılan, timsah gibi hayvanların yenmesi genel olarak helal sayılmamıştır. Kendiliğinden ölen balık da bozulup kokmuşsa helal değildir. (Serahsi, Mebsut, XI, 220, 248; Şirbini, Muğni’l-muhtac, IV, 399)

Spirulina Deniz Yosunu-A ve B Vitamini

Deniz Balıkları Tüketiminin Önemi

Balık eskiden olduğu gibi günümüzde de beslenme noktasında önemini koruyan ve korumaya devam edecek olan önemli gıdalardandır. İçerisinde birçok vitamin, mineral, protein ve yağ barındırır. Özellikle Omega 3 ve kalsiyum açısından oldukça zengin bir besindir. Uzmanlar haftada 2-3 kez balık yenmesini tavsiye ediyor. Bunun aksine Türkiye’nin etrafı denizlerle çevrili olması rağmen balık tüketimi oldukça azdır. Avrupa’da yıllık ortalama kişi başına 25 kg balık tüketilirken bu oran ülkemizde 8 kg civarındadır. Balığın beynimize olan önemli katkısını da unutmayalım. Et tüketimi yazımızda da belirttiğimiz gibi Türkiye’de yıllık kişi başına et tüketimi 11-12 kg’dır. Komşumuz Yunanistan’da et tüketimi 45 kg iken Amerika’da bu oran 85 kg’ı bulmaktadır.

Mikroplastikler-Mikroplastik parçacıklar
Mikroplastikler

Ağır Metal Rastlanan Balıklar

Denizlerde artan kirlilik oranı, bazı balıklarda ağır metallere rastlanmasına sebep olmaktadır. Ayrıca mikroplastikler de balıklar aracılığıyla vücudumuza girmeye başlamıştır. Bu şekilde helal ve sağlıklı olan bir gıda, zararlı hale gelebiliyor. Son yıllarda sudaki metal kirliliğini tespit etmek amacıyla dip balıklarının taşıdığı ağır metaller üzerine yapılan araştırmalarda, barbun, mezgit, izmarit balığı gibi türlerin civa, kobalt, çinko, kurşun, bakır ve kadmiyum gibi metal elementleri taşıdıkları tespit edildi. Sağlıklı gıda olarak görülen balıklardaki bu metaller, sinir, solunum, dolaşım, bağışıklık sistemi, hormonal denge kaybı gibi rahatsızlıklara neden olabiliyor.

Deniz Balıkları ve Çiftlik Balıklarının Farkları
Çiftlik Balığı

Çiftlik Balıklarına Dikkat Edin

Denizlerdeki balık varlığı aşırı avlanma ve kirlilik nedeniyle azalıyor. Bu azalış, kültür balıkçılığında çoğalışa dönüşüyor. Alabalık türleri soğuk sularda havuzlarda; çipura ve levrek gibi balıklar da denizlerde ağ ile çevrili çiftliklerde kültür olarak üretiliyor. Uzmanlar bu balıkların da sağlıklı olduğunu söyleseler de orijinal ve doğal hali gibi olamayacağı açıktır. Çiftliklerdeki balıklar hazır yem ile beslenir. Yemlerde hayvani protein olarak rendering ürünler kullanılır. Bunlar, balıklardan veya diğer hayvanlardan elde edilen rendering ürünlerdir. Yemlere, balıkların hasta olmaması için gerektiği kadar antibiyotik ilave edilir.

Deniz Balıkları ve Çiftlik Balıkları Kıyaslaması

  • Deniz balığı, deniz ortamında doğal besin tüketir. Çiftlik balığı, kıyı şeridinde kafeslerde veya kazılan havuzlarda, yine deniz suyu içindedir, fakat hazır veya canlı yemlerle beslenir. Dolayısıyla çiftlik balıklarının bünyesinde suni yemler bulunur.
  • Deniz balıkları doğal avlanma yoluyla beslenir. Vücutları daha kaslıdır. Üreme öncesinde yağlanırlar. Çiftlik balıkları yem bulmak için çaba göstermezler, hazır beslendikleri için etleri daha yağlıdır.
  • Çiftlik balıklarının yemlenmesi tezgaha çıkmadan önce kesilir. Mideleri boş olan bu balıklar, soğuk zincirin de etkisiyle daha bakteri üretemeden satışa hazır hale gelirler. Deniz balıklarında bu denetim pek yapılmaz.
  • Deniz balıkları, hastalıklara karşı dirençlerini doğal yoldan geliştirirler. Çiftlik balıklarına ise hastalıklardan korunmaları için antibiyotik verilir. Bilinçli üreticilerin, sınırlar içindeki dozlarda yaptığı aşılama kabul edilebilir. Ama her türlü ilaçlama, balığı doğallıktan uzaklaştıracaktır.
  • Kültür balıklarının yaşadıkları alan doğallara göre dardır ve hareket kabiliyetleri azdır. Dar alanda kirlilik meydana gelmemesi düşünülemez. Kirlilik beraberinde hastalığı getirebilir.

Uzun Yol Seyahatlerinde Balığın Helalliği

Balığın helal olduğunu biliyoruz. Uzun yol seyahatlerinde ve özellikle uçaklarda helallik açısından balık menüleri tercih edilebilir. Ancak bu noktada, balıklar pişirilirken alkol ile muamele yapılmış olma ihtimalini dikkate almak gerekir. Aynı zamanda içerisinde helal olmayan her türlü deniz ürünleri de bulunabilir.

Balık Pişirme Yöntemi

Balıkların pişirilme yöntemi olarak ızgara, fırın, pilaki ve buğulama gibi usuller tercih edilebilir. Kızartma, kanserojen etkilere sebep olabileceği için pek tavsiye edilmemektedir. En faydalı olanı, balıklar pişirilirken ortaya çıkan suyundan da istifade edildiği için buğulama yöntemidir. Limon, soğan ve defne yaprağından, balık pişirilirken çokça istifade edilir. Zeytinyağı kullanmak da lezzeti artıracaktır.

Cinslerine göre farklılık olmakla beraber balık pişirirken etrafa fazla koku yayılmışsa muhtemelen bayat balık almışsınızdır. Taze balık fazla koku yaymaz.

Balıkların Mevsimleri

Her balığın yenilmesinin daha uygun olduğu mevsimler vardır. İstavrit, denizin kuru fasulyesi sayılır ve her mevsim yenebilir. Marmara bölgesinde çokça bulunan sardalye yaz aylarında yağlanınca daha lezzetli olur. Hamsi kış aylarında daha çok tercih edilir. Karadeniz’in hamsisinin ayrı bir lezzetli vardır. Mezgit, kılçığı kolay ayrıldığı için küçük büyük herkesin rahat yiyebileceği lezzeti bir balıktır. Çipura da güzeldir.

Balık tüketiminde tercihiniz, imkan nispetinden tanıdığınız, güvendiğiniz balıkçılardan mevsiminde taze ve günlük balık alıp uygun pişirme usulleri ile ölçülü olarak yiyin.

Deniz Balıkları Nasıl Muhafaza Edilir?

Balıklar şoklama, konserve, tuzlama ve kurutma şeklinde muhafaza edilebilir.

Şoklama

Mevsiminde fazla çıkan balıklar, balıkçılar ve tüketiciler tarafından şoklanarak muhafaza edilebilir. Dondurulan balıklarda zaman uzadıkça gıda değerlerinde azalma olur. Bilindiği gibi dondurulmuş ürünler çözülünce hemen tüketilmeli, tekrar dondurulmamalıdır.

Konserve

Konserve yaygın bir işlemdir ve pratik olması nedeniyle çokça tercih edilmektedir. Daha çok, büyük balıklardan yapılır. Büyük balıklar uzun süre yaşadıklarından vücutlarında insan için çok zararlı olan ağır metal miktarının yüksek olabileceği unutulmamalıdır. Ayrıca endüstriyel ürünlerde zararlı maddelerin olabileceği malumdur.

Tuzlama ve Kurutma

Soğutucuların olmadığı dönemde bu yöntem daha çok kullanılırdı. Balıklar çiğ olarak bol miktarda tuz ile harmanlanarak uzun süre kullanılabiliyordu. Bu işlem günümüzde de rahatlıkla uygulanabilir, fakat vücuda aşırı tuz alınmasına nede olabilir. Kurutma da ise uskumru ve istavrit gibi balıklar tuzlanarak güneşte kurutulmaktadır. Bu işleme çiroz denilmektedir.

Deniz Balıkları ve Çiftlik Balıklarının Farkları Neler?-İnsan ve Hayat Dergisi‘nden yardım alınmıştır.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir