Ağır Metallerin İnsan Sağlığına Zararları Nelerdir? yazımızda insanların ağır metal kullanımının vücutta toksik etkisini, vücuda ağır metallerin nasıl girdiğini, alüminyum tencereler ve alüminyum folyoların kullanımının zararlarını, bakır kapların zararını ve toprak kapların tercih edilmesini yazdık.
Ağır Metallerin İnsan Sağlığına Zararları-Toksik Etki
Ağır metaller, yer kabuğunda doğal olarak bulunan maddelerdir. Bozulmazlar ve yok edilemezler. Selenyum ve çinko gibi ağır metaller insan vücudunun metabolizmasını sürdürmek için gereklidir. Bununla birlikte yüksek konsantrasyonlarda toksik etki gösterebilmektedir. Alüminyum, kurşun, kadmiyum gibi bazı ağır metaller de canlılar için zararlıdır. Bu tür ağır metallerin metabolik faaliyetler sonucu atıklarla vücuttan dışarı atılması zordur. Bu sebeple vücutta birikerek biyobirikim oluşturur. Ağır metallerin birikimi, vücuttan atılmalarından daha hızlı gerçekleşmektedir.
Ağır Metallerin Vücudumuza Girişi
Gıdalar, içme suyu ve hava yolu ile girebilmektedir. Yediğimiz sebze ve meyvelerde bulundukları topraktan geçebilmektedir. Özellikle otoban kenarlarında yetişen bitkilerin normal seviyenin çok üstünde ağır metal içerdiğini gösteren bilimsel çalışmalar bulunmaktadır. Bitkilerin bünyesinde bulunan bu ağır metaller besin zinciriyle bize kadar gelmektedir. Bunların dışında alüminyum, bakır, kurşun gibi ağır metaller insanların kendi hatalarından dolayı vücutlarına girmektedir.
Mutfaklarda yanlış tencerelerde ve yanlış pişirme yöntemleriyle sofralara gelmektedirler. Alüminyum tencere, alüminyum folyo, bakır cezve, teflon tava, demir sahan derken kullanım hataları nedeniyle insanlar kendilerini bilmeden zehirlemektedir. Mutfak eşyalarının dışında terlemeyi önleyici kremler, deodorantlar, kepek önleyici şampuanlar ve mide asidini azaltan ilaçlarda da alüminyum bulunmaktadır. Özellikle deodorant ve kremlerdeki alüminyum oranını kontrol etmeli ve alüminyum içermeyen doğal ürünler tercih edilmelidir.
Alüminyum Tencereler
Alüminyum ısıyı çok iyi iletebilmektedir. 1888 yılından beri şekillendirme ve işleme kolaylığının yanında korozyona yani kimyasal bozulmaya karşı dayanıklılığı nedeniyle her türlü araç ve gereç yapımında kullanılmaktadır. Alüminyumun elementinin vücutta birikmesiyle toksik etkisi ortaya çıkmaktadır. Sinir sistemi bozuklukları başta olmak üzere birçok hastalığa neden olmaktadır. Alüminyum mutfak kaplarından, içme suyundan, ilaçlardan ve alüminyum işleyen tesislerden kaynaklanabilmektedir. Alüminyum, akciğere ve sinir sistemine olumsuz etki etmektedir.
Diyalize giren hastalara verilen yüksek dozda alüminyum hidroksitin bir süre sonra beyinde biriktiği ve Alzheimer hastalığına neden olduğu yapılan araştırmalarla anlaşılmıştır. Alzheimer hastalarının beyin hücrelerinde normalin 4 katına kadar alüminyum fazlalığı tespit edilmiştir. Beynin hafıza ile alakalı bölgesi olan hippocampus de birikim fazlaca olmuştur. Alüminyum ayrıca vücutta kan üretimini azaltıp anemiye neden olmaktadır. Besinlerle vücuda fazla miktarda giren alüminyum, vücudumuz için çok gerekli olan kalsiyum, demir, fosfor, magnezyum gibi minerallerin vücuttaki kullanımını azaltmaktadır.
Alüminyum Folyoya Sarılan Etler
Yemek pişirirken etleri alüminyum folyoya sarmak sıklıkla yapılan yanlışlardandır. Uzmanlar, alüminyum kaplarda ve alüminyum folyoyla pişirilen yiyeceklere yüksek miktarda alüminyum geçtiğini tespit etti. Alüminyum folyo genellikle et yemeklerine kullanılmaktadır. Bu yöntem ile protein kaynağı olan etler ağır metal kaynağına çevrilmektedir. Sığır, koyun ve manda gibi kırmızı etlerin pişirilmesi durumunda, sıcaklık ve süreye bağlı olarak alüminyum içeriklerinin %90-400 oranında arttığı, beyaz etlerde ise bu artışın %80-250 arasında olduğu tespit edilmiştir. Etlerde bulunan yağ oranları da etkiyi artırmaktadır.
Mutfakta Alüminyum Malzemeler Yerine Kullanılacaklar
Sağlık için vücuda giren alüminyum oranını en aza indirmek gerekir. Bunun için en basit tercihler alüminyum tencere yerine paslanmaz çelik tencere, alüminyum folyo yerine yağlı kağıt kullanmaktır. Islak yiyecekler, etler, limonlar alüminyum folyoda saklanmamalıdır. Bu ürünler alüminyum folyo ile kimyasal tepkimeye girdikleri için uzak tutulmalıdır. Alüminyum kapların ise telle ovulmaması ve farklı yağ çözücüler ile temizlenmemesi gerekir. Çünkü alüminyum kapların yüzeyi, koruyucu oksit tabaka ile kaplıdır. Bu tür ürünler kullanıldığında oksit tabaka zarar görebilir.
Bakır Ağır Metali
Bakırda ağır metallerdendir. Isıyı çok iyi iletebildiği için hem elektrik tellerinde hem de pişirme kabı olarak yaygın kullanılmaktadır. Bakırın uzun süre açıkta bırakılması üzerinde siyaha çalan yeşil bir rengin oluşmasına neden olur. Bu bakır karbonattır. Ovularak temizlenebilmektedir. Böyle bir kapta yemek pişirilmesi kusturucu etkiye sahiptir. İnsan organizması bir miktar bakırı metabolize edebilir, fakat fazlası özellikle çocuklarda zararlıdır. Hindistan’da bebeklerde görülen sirozun nedeninin kalaysız bakır kaplarda kaynatılan sütten kaynaklandığını gösteren araştırmalar vardır. Bakır kaplar bu nedenle kalaylanmaktadır.
Toprak Kaplarda Yemek Pişirmek
Günümüzde mutfaklarda en çok tercih edilen pişirme kabı paslanmaz çelik tencerelerdir. Uzmanlar en sağlıklı pişirme yönteminin ise toprak kaplarda kısık ateşte pişen yemekler olduğunu söylüyor. Topraktan şaşmamak gerekir.
İnsan ve Hayat Dergisi‘nden yardım alınmıştır.