İnsanlar Hangi Tohuma Yatırım Yapıyor? Kooperatifçilik

İnsanlar Hangi Tohuma Yatırım Yapıyor? Kooperatifçilik yazımızda dünyada insanların kullanmış oldukları tohum türlerini, tohumculukta global şirketlerin etkisini, Çin’in tohum üretiminde yükselmesini, tarımda kooperatifçiliğin önemini ve çiftçinin maliyetini yazdık.

İnsanlar Hangi Tohuma Yatırım Yapıyor?

Günümüzde insanların iki büyük problemi vardır. Bunlar; nüfus artışı ve iklim değişikliğidir. Bu iki büyük sorunun çıkışı ise beslenmedir. Beslenmeyi sağlıklı bir şekilde başarmanın yolu hibrit tohumlardan geçmektedir. Hibrit tohum kavramı, GDO teknolojisi ile karıştırılabilmektedir. Hibrit tohumları ayrıca kısır değildir. Hibrit tohumlar doğal ortamda yaşamakta olan bitkilerin ıslahçılar vasıtasıyla seçilerek bir araya getirmesiyle oluşur. Tamamen doğal ürünlerdir. Bu tohumlar doğada bulunan genetik zenginliğin insanlığın hizmetine sunulması anlamına gelmektedir. Dolayısıyla bu bitkilerden elde edilen tohumlar da ekildiği takdirde yine aynı türe ait bitkilerin geliştiği görülür. Ancak burada bir fark oluşur, bu fark ise hibrit tohumda gözümüze çarpan üstün nitelikli bitkiler bunlardan alınan tohumlarda görülen genetik açılma nedeniyle ortadan kalkmaktadır.

GDO (Genetiği değiştirilmiş organizmalar) ise seçilen türe ait bireye, o tür veya başka bir türden elde edilen ve istenilen genetik vasfı aktaracak olan DNA parçasının laboratuvar ortamında aktarılması işlemidir. Bu işlemin doğal olması beklenemez.

Günümüz moda tanımlarından birisi de ata tohumu olarak anılan tohumlardır. Bu tohumlar, günümüz çeşitleriyle karşılaştırıldıklarında ilkel denebilecek özelliklere sahiptir. Ata tohumlarını büyük büyük dedelerimiz kullanırdı. Bu tohumluklar zamanın değer ölçülerine göre yetiştiriciliği yapılmış olan ve yerini daha iyi sonuç veren çeşitlerine bırakmıştır. Bu tohumların kullanımı zaman içinde kalkmıştır. Burada ifade edilmesi gereken önemli husus; ata tohumu diye anılan tohumluklar ülkemizin zenginliğidir ve mutlaka değerlendirilmesi gereken bir çeşitliliktir. Bu genetik zenginliğin mutlaka konunun uzmanı ıslahçılar tarafından değerlendirilmesi ile çiftçimizin ihtiyacı olan milli çeşitlerin geliştirilmesine katkı sağlanmış olacaktır.

Dünya Çapında Global Şirketler Tohuma İstedikleri Gibi Yön Verebiliyor mu?

Günümüzde teknoloji ve bilgi birikimi artık ülkelerin en büyük zenginliği olmuştur. Bunun sonucu olarak yakın gelecekte beklenmekte olan insanlığın beslenmesiyle ilgili sorunlar ülkelerin politikalarına yansımıştır. Dünyanın bir kısmı normalin üstünde beslenirken, diğer kısmı açlık içinde bulunmaktadır. Dünyanın taşıyabileceği yük hesaplandığı zaman karşımıza çıkan tabloya göre, tüm dünyanın Amerika ve Avrupa ülkeleri seviyesinde beslenmesi için dünyanın kaynakları yetersiz kalmaktadır. Bu sorunun çözümü için üretimin artırılması gerekir. Burada global şirketler devreye giriyor. Sahip oldukları teknoloji ve bilgi birikimi ile sadece kendi ülkelerine değil, faaliyette oldukları bütün ülkelerde beslenme alışkanlıklarını düzenleme çabasına girebilmektedirler. Dünyanın aşırı hızlı artan nüfusu düşünüldüğünde şu an için tek çözüm, birim alandan alınan verimin artırılması için buna uygun bitkisel kaynakların (tohumların) üretime alınması gerekir. Ülke olarak kendi milli çeşitlerimizi üretime alamazsak, beslenmenin sıkıntıya girdiği yıllar geldiğinde, global tedarikçilerin istediği ürünü üretmek ve bunu beslenmemizde kullanmak zorunda kalabiliriz.

Tohum Sektöründe Çin Etkisi

Çin devleti, son yıllarda tohum sektöründe büyük yol kat etti. Global şirketler, piyasaya sundukları tohumlukların ciddi bir kısmını Çin’de üretmektedir. Bunun en büyük nedeni Çin’deki maliyetlerin daha düşük olmasıdır. Aynı şekilde büyük teknoloji firmaları da maliyetlerin düşüklüğü nedeniyle burada üretim yapmaktadır. Tohuma gelirsek; Çin bu tohumları nasıl ucuza üretebilmektedir? Çin devleti tohum üretimi yapan şirket ve çiftçileri değişik noktalarda (gübre, ilaç, vergi, vb.) sübvanse etmektedir. Bu sayede üretilen tohumlukların birim maliyetleri düşük olmaktadır. Bu şekilde tüm dünyadan müşterileri kendilerine çekebilmektedirler. Bu durumdan ülkemizin tohum şirketleri olumsuz etkilenip rekabete girememektedir. Aynı teşviklerin yerli tohum firmalarına sağlanması gerekir.

Geçmişte İsrail Ön Plandaydı, Durum Hala Öyle mi?

1990’lu yıllarda özellikle domates tohumluğu pazarı tüm dünyada İsrail merkezli firmaların etkisinde kalmıştı. Bunun nedeni raf ömrü uzun domateslerin devlete ait enstitü ve üniversiteler vasıtasıyla geliştirilmesi ve pazara sunulması olmuştu. Günümüzde bu etkinlik tamamen ortadan kalktı. Yerli ıslah firmalarımız da artık benzer üstün özelliklere sahip hibrit çeşitleri geliştirerek başarı ile pazara sunmaktadır. İsrail firmalarının ülkemiz piyasalarındaki etkinliği %5’in altına inmiş bulunmaktadır.

Orta Doğu, Afrika ve Orta Asya Ülkeleriyle Türkiye’yi Tohumda Kıyaslamak

Yüksek nitelikli tohum kullanımı konusunda Türkiye‘deki çiftçilerimiz dünyada ilk sıralarda gelmektedir. Hibrit tohum kullanımı oranımız, ABD‘den dahi daha yüksek durumdadır. Birim alanda en yüksek verimi alma hususunda gayet başarılıyız. Negatif yönde ise stratejik ürünlerde yeterli değiliz. Mesela buğday ve mısır tohumu özelinde çalışma yapan birkaç enstitü bulunuyor, ama bu yeterli değildir. Bu konularda çalışan özel sektör temsilcileri da global büyük firmalarla rekabet için desteklenmeleri gerekir.

Tarımda Kooperatifçiliğin Önemi ve Ülke Kıyaslamaları

Orta Doğu, Orta Asya ve Kuzey Afrika ülkeleriyle, ülkemizi verim, bilinç ve teknoloji konusunda kıyaslamak çok doğru olmayabilir. Biz bu ülkelerden çok çok ilerideyiz. Bunu görünce şöyle düşünüyorsunuz; onlar da bizim geçtiğimiz yollardan geçecekler, o halde onları eğitebilir, yönlendirebilir, hızlı yol almalarını sağlayabiliriz.

Kıyaslama Hollanda veya Fransa ile yapıldığı zaman işler değişiyor. Hollanda ve Fransa’nın tohum gelişiminde ve çiftçi düzeyinde başarılı olmasının bazı sebepleri vardır. Bunların en önemlisi çiftçi kooperatifleridir. Kooperatifler sayesinde çiftçiler ortak bir üretim programının üyesi durumundalar, ne yetiştirecekler, ne kadar ve ne zaman yetiştirecekleri organize edilmektedir. Hasat zamanı ve satış konuları hep kooperatifin bilgisi ve kontrolü ile sağlanıyor. Ortak hareket edildiği için çiftçilerin maliyetleri düşüyor. Ayrıca satış kanalları daha kolay açılıyor. Dolayısıyla çiftçi daha ürünü yetiştirmeye başlamadan ne kadar masraf edeceğini ve ne kadar kazanç elde edeceğini en baştan biliyor. Ülkemizde de benzer yapıların oluşturulması hem yıl boyunca pazarda, markette dengeli bir fiyat oluşmasını sağlayacak, hem de ihracat kanallarının daha etkili kullanımının yolunu açacaktır. Ülkemizde sebze ve meyve fiyatlarının dengesiz olmasında kooperatiflerin tam anlamıyla kurulmamasının etkisi büyüktür.

Verim ve Kazanç Noktasında Çiftçimizin Durumu

Antalya‘da baharlık üretim yapan bir dekarlık sera için yaklaşık 1800-2000 TL (2019 yılı) civarında tohum parası harcanmaktadır. Bunun yanında ilaç, gübre harcamaları, işçilik v.s derken maliyet 13-15 bin lirayı bulmaktadır. Burada dikkat edilecek olursa tohuma ödenen bedel, ürün için yapılan toplam harcamaların içinde kendince bir paya sahip. Tohum seçiminde yapılacak olan bir yanlış, daha sonraki harcamalar ile bertaraf edilemiyor. Dolayısıyla tohumluk için yapılan harcamalar çiftçilerimiz tarafından en dikkatli şekilde yapılan harcamalardır. Üreticimiz elde ettiği ürününü hallet vasıtasıyla pazara sunuyor. Birlikte hareket etmeyi sağlayacak mekanizmalar oluşturulsa hem piyasaya dengeli, düzenli bir şekilde ürün sunulur ve fiyat dengesi sağlanır, fiyat dalgalanmaları ortadan kalkar. Ayrıca ürünün en yüksek değerle satışı sağlanır.

Teknoloji ve Tohum İlişkisi

Gelecekte ülkemiz ve dünya insanlarının beslenmesi tamamen tohum teknolojilerinin gelişimine bağlıdır. Az su isteği olan, yüksek sıcakta verim yapabilen çeşitlerin geliştirilmesi, henüz varlığını belki bilmediğimiz ama iklim değişiklikleriyle karşılaşabileceğimiz hastalık ve zararlılarla başa çıkabilen çeşitlerin geliştirilmesi tamamen teknolojik gelişime bağlıdır. Dünyada kullanılmakta olan en son teknolojilere sahip olmak, tohum hususunda geleceğe güvenle bakmaya vesile olacaktır.

İnsanlar Hangi Tohuma Yatırım Yapıyor? Kooperatifçilik-Kaynak: Dr. Aydın Atasayar Röportajı-İnsan ve Hayat Dergisi‘nden yardım alınmıştır.