Deprem Türkiye’nin Kırılgan Ekonomisini Sarstı
Deprem Türkiye’nin Kırılgan Ekonomisini Sarstı
Deprem Türkiye’nin Kırılgan Ekonomisini Sarstı
Büyük bir deprem on binlerce kişiyi öldürdüğünde, tüm şehirleri yerle bir ettiğinde ve milyonlarca insanı acil yardıma muhtaç bıraktığında, Türkiye halihazırda kontrolden çıkmış enflasyonla mücadele ediyor ve ekonomisini ayakta tutmak için zengin müttefiklere güveniyordu.
Şimdi, Osmanlı sonrası tarihinin en kötü felaketi olan 6 Şubat sarsıntısıyla yerle bir olan 11 güneydoğu vilayetinin yeniden inşasına milyarlarca dolar akıtması gerekiyor.
Bu paranın, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 14 Mayıs için hâlâ geçici olarak planlanan önemli anketler öncesinde verdiği seçim vaatlerindeki milyarlarca doların üzerine gelmesi gerekecek.
Tüm bu nakit, ekonomik büyümenin iki temel göstergesi olan tüketici harcamalarını ve endüstriyel üretimi hızlandırabilir.
Ancak Erdoğan için sorun, Türkiye’nin fon sıkıntısı çekmesidir.
Merkez bankasının kaybolan kasası, Rusya ve petrol zengini Körfez ülkelerinin desteğiyle dolduruldu ve bu, Türkiye’nin son birkaç yılda lirayı desteklemek için on milyarlarca dolar harcamasına yardımcı oldu.
Ancak ekonomistler, paranın yalnızca Mayıs seçimlerine kadar Türkiye’nin mali durumunu düzene sokmak ve sorunlu liranın düşüşünü önlemek için yeterli olduğuna inanıyor.
Önde gelen bir iş grubunun tahminine göre, şimdi Erdoğan’ın 84,1 milyar dolarlık deprem hasarını onarması gerekiyor.
Diğer uzmanların tahminleri daha ihtiyatlı ve toplamı 10 milyar dolara yaklaştırıyor.
Yeniden Yapılandırma Desteği
Aklında seçimler olan Erdoğan, şimdiden bir yıl içinde etkilenen milyonlara yeni evler sağlama sözü verdi.
Erdoğan’ın yeniden büyük ölçüde yabancı bağışçılara bel bağlayarak parayı bulması halinde, Türkiye’nin bazı kısımlarını sıfırdan yeniden inşa etmek için büyük kısmını inşaat sektörüne ayırması gerekecek.
Müteahhitler artık pek çok binanın çökmesine neden olan gevşek standartlara uymakla suçlansa da, Erdoğan havaalanları, yollar ve hastanelerle ülkenin büyük bölümünü modernize etmek için sektöre güvendi.
Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD), “Yeniden yapılanma faaliyetlerinden elde edilen çıktı artışı, ekonomik faaliyetteki kesintinin olumsuz etkisini büyük ölçüde dengeleyebilir.”
En azından genel ekonomi için umut ışığı var.
Etkilenen bölge, Türkiye’nin en az gelişmiş bölgelerinden biridir ve gayri safi yurtiçi hasılaya (GSYİH) yalnızca yüzde dokuz katkıda bulunur.
Ancak Türkiye’nin tarımsal üretimi darbe alabilir.
Ankara’daki TOBB ETÜ Üniversitesi’nde ekonomi profesörü olan Ünay Tamgaç, bölgenin Türkiye’nin toplam tarım, balıkçılık ve ormancılık üretiminin yüzde 14,3’ünü oluşturduğunu söyledi.
Bölgenin kayısı gibi küresel bir gıda ihracatçısı olduğunu da sözlerine ekleyen yetkili, fiyatlar üzerinde zincirleme bir etki olabileceği konusunda uyardı.
BM’ye bağlı Gıda ve Tarım Örgütü, Türkiye ve Suriye’de temel gıda üretiminde aksamalar olacağı konusunda uyarıda bulundu.
1999’dan Daha mı İyi?
Tamgaç, depremin enerji tesislerine, altyapıya, ulaşıma, sulamaya ve lojistiğe de zarar verdiğini sözlerine ekledi.
Bazıları rehberlik için tarihe bakar.
Uluslararası Para Fonu (IMF) yönetici direktörü Mahmoud Mohieldin, 7,8 büyüklüğündeki sarsıntının ekonomiye 1999’da 17.000’den fazla kişinin hayatını kaybettiği 7,6 büyüklüğündeki bir depremden daha az zarar verebileceğini söyledi.
Daha sonra bir IMF sözcüsü, Mohieldin’in özel bir sıfatla konuştuğunu ve fonun resmi görüşünü temsil etmediğini söyledi.
Türk ekonomisi 1999’da gayri safi yurtiçi hasılanın (GSYİH) yüzde 0,5 ila 1,0’ı kadar zayıfladı. Ancak bu sarsıntı, ekonomik güç merkezi İstanbul da dahil olmak üzere ülkenin sanayi merkezini vurdu.
EBRD, ekonominin yeniden yapılanma çabaları sayesinde 2000 yılında GSYİH’nın yüzde 1,5’i oranında büyüyerek hızla toparlandığını söyledi.
Teneo danışmanlık şirketinden analist Wolfango Piccoli, geçen hafta meydana gelen depremin “Türkiye’nin en önemli döviz kaynaklarından biri haline gelen yabancı turistlerin daha batıda tercih ettiği bölgeleri de etkilemediğini” söyledi.
Karşıdan Esen Rüzgarlar – Deprem Türkiye’nin Kırılgan Ekonomisini Sarstı
O halde odak noktası, Erdoğan’ın yeniden inşa için harcayacağı parayı nereden bulacağı.
Yalova Üniversitesi İktisat Doçenti Baki Demirel, Türkiye’nin artık daha fazla ithalat yapacağı için, “Döviz ihtiyacı olacağı açık” dedi.
Türkiye’nin ülke borç seviyeleri nispeten düşük, bu da hükümetin uzun vadeli borç vermek için biraz hareket alanı olduğu anlamına geliyor.
Öte yandan yabancı yatırımcılar, Erdoğan’ın faiz oranlarını düşürerek enflasyonla mücadele etmeye yönelik talihsiz bir girişimi de içeren alışılmışın dışında ekonomik görüşleri nedeniyle Türkiye’den uzak durdu.
Deprem vurduğunda, Türkiye’nin yıllık enflasyon oranı yirmi yılın en yüksek seviyesi olan yüzde 85’ten yüzde 58’e geriledi.
Tüm ters rüzgarlara rağmen, ekonomistler ekonominin önümüzdeki yıl duracağı konusunda hemfikir.
Ekonomist Murat Kubilay, “Küresel ekonomik koşullar ve iç siyasi beklentiler gibi belirsizliğe ve oyundaki farklı faktörlere rağmen, Türkiye ekonomisinin durgunlaşması veya doğal hızının altında büyümesi muhtemeldir” dedi.
Deprem Türkiye’nin Kırılgan Ekonomisini Sarstı-Kaynak: afp
