Dünyanın En Kirli 100 Şehri Asya‘da ve Bunların 83’ü Tek Bir Ülkede
Dünyanın En Kirli 100 Şehri Asya’da ve Bunların 83’ü Tek Bir Ülkede
Yeni bir rapora göre , geçen yıl dünyanın en kötü hava kirliliğine sahip 100 şehrinin biri hariç tümü Asya’daydı; iklim krizi dünya çapında milyarlarca insanın sağlığını riske atan kötü hava kalitesinde önemli bir rol oynuyordu.
Dünya çapında hava kalitesini izleyen IQAir’in raporuna göre, bu şehirlerin büyük çoğunluğu (83) Hindistan’daydı ve hepsi Dünya Sağlık Örgütü’nün hava kalitesi yönergelerini 10 kattan fazla aştı.
Çalışmada özellikle en küçük kirletici ama aynı zamanda en tehlikeli olan ince parçacık maddeye veya PM2.5’e bakıldı. 7.800’den fazla şehrin yalnızca %9’u, yıllık ortalama PM2,5 seviyelerinin metreküp başına 5 mikrogramı aşmaması gerektiğini belirten WHO standardını karşılayan küresel olarak kaydedilen hava kalitesini analiz etti.
IQAir Global CEO’su Frank Hammes, “Hava kirliliğinin hayatımızın her alanında etkisi olduğunu görüyoruz” dedi. “Ve genellikle, en kirli ülkelerin bazılarında, muhtemelen insanların hayatlarının üç ila altı yılını kısaltıyor. Ve bundan önce, daha iyi hava kalitesi varsa, tamamen önlenebilir olan uzun yıllar süren acılara yol açacaktır.”
PM2.5 solunduğunda akciğer dokusunun derinliklerine giderek kan dolaşımına karışabiliyor. Fosil yakıtların yanması, toz fırtınaları ve kontrol edilemeyen yangınlar gibi kaynaklardan geliyor ve astım , kalp ve akciğer hastalıkları, kanser ve diğer solunum yolu hastalıklarının yanı sıra çocuklarda bilişsel bozukluklarla ilişkilendiriliyor .
Kuzey Hindistan’ın Bihar eyaletinde yarım milyon nüfuslu bir şehir olan Begusarai, geçen yıl ortalama 118,9 PM2,5 konsantrasyonuyla (WHO yönergelerinin 23 katı) dünyanın en kirli şehri oldu. IQAir sıralamasında onu Hindistan’ın Guwahati, Assam şehirleri takip etti; Delhi; ve Mullanpur, Pencap.
Rapora göre Hindistan genelinde 1,3 milyar insan, yani nüfusun %96’sı, DSÖ yönergelerinden yedi kat daha yüksek hava kalitesiyle yaşıyor.
Geçen yıl en kirli dört ülkenin de bulunduğu Orta ve Güney Asya, dünya genelinde en kötü performansı gösteren bölgeler oldu: Bangladeş, Pakistan, Hindistan ve Tacikistan.
Hindistan, Pakistan veya Bangladeş’teki en kirli 30 şehrin 29’unun bulunduğu Güney Asya özellikle endişe verici. Raporda Lahor’un büyük nüfus merkezleri 5’inci, Yeni Delhi 6’ncı ve Dakka 24’üncü sırada yer aldı.
Hammes, “enerji altyapısı ve tarımsal uygulamalar açısından büyük değişiklikler” olmadan bölgedeki kirlilik seviyelerinde önemli bir iyileşmenin mümkün olmayacağını söyledi.
“Dünyanın birçok yerinde endişe verici olan şey, dış hava kirliliğine neden olan şeylerin bazen iç hava kirliliğine de neden olan şeyler olmasıdır” diye ekledi. “Dolayısıyla kirli yakıtla yemek pişirmek, dışarıda gördüğünüzden kat kat daha fazla iç mekan maruziyeti yaratacaktır.”
Küresel bir sorun
IQAir, geçen yıl ortalama hava kalitesini analiz ettiği 134 ülke, bölge ve bölgedeki 7.812 lokasyonun %92,5’inin DSÖ’nün PM2.5 kurallarını aştığını tespit etti.
Yalnızca 10 ülke ve bölge “sağlıklı” hava kalitesine sahipti : Finlandiya, Estonya, Porto Riko, Avustralya, Yeni Zelanda, Bermuda, Grenada, İzlanda, Mauritius ve Fransız Polinezyası.
Her yıl milyonlarca insan hava kirliliğine bağlı sağlık sorunlarından dolayı ölüyor. BMJ’de Kasım ayında yayınlanan bir göre, fosil yakıtlardan kaynaklanan hava kirliliği her yıl dünya çapında 5,1 milyon insanı öldürüyor. Bu arada DSÖ, her yıl 6,7 milyon kişinin ortam ve ev hava kirliliğinin birleşik etkilerinden dolayı öldüğünü söylüyor .
IQAir raporuna göre, fosil yakıtların yakılmasından kaynaklanan insan kaynaklı iklim krizi, hava kirliliği seviyelerini etkilemede “önemli” bir rol oynuyor.
İklim krizi hava düzenini değiştiriyor, rüzgar ve yağışta değişikliklere yol açıyor, bu da kirleticilerin dağılımını etkiliyor. Aşırı sıcaklar daha şiddetli ve sıklaştıkça iklim değişikliğinin kirliliği daha da kötüleştireceği belirtildi.
İklim krizi aynı zamanda birçok bölgede daha şiddetli orman yangınlarına ve daha uzun ve daha yoğun polen mevsimlerine yol açıyor; bunların her ikisi de hava kirliliğiyle bağlantılı sağlık sorunlarını daha da kötüleştiriyor.
Hammes, “İklim krizimize neyin sebep olduğu ile hava kirliliğine neyin sebep olduğu konusunda çok güçlü bir örtüşme var” dedi. “Hava kirliliğini azaltmak için yapabileceğimiz her şey, aynı zamanda iklim gazı emisyonlarımızı iyileştirmek için de uzun vadede son derece etkili olacaktır ve bunun tersi de geçerlidir.”
Bölgesel sıralamalar
Kuzey Amerika, geçen yıl Mayıs’tan Ekim’e kadar Kanada’da yaşanan orman yangınlarından kötü etkilendi. Raporda, Mayıs ayında Alberta’daki aylık ortalama hava kirliliğinin 2022 yılının aynı ayına göre dokuz kat daha fazla olduğu belirtildi.
Kanada, bölgesel kirlilik sıralamasında ilk kez ABD’yi geride bıraktı.
Yangınlar, yıllık kirlilik ortalamalarının bir önceki yıla göre %30 ila %50 arttığı Minneapolis ve Detroit gibi ABD şehirlerini de etkiledi. 2023’te ABD’nin en kirli büyük şehri üst üste ikinci kez Columbus, Ohio oldu. Ancak raporda Portland, Seattle ve Los Angeles gibi büyük şehirlerin yıllık ortalama kirlilik düzeylerinde önemli düşüşler yaşandığı belirtildi.
Ancak Asya’da kirlilik seviyeleri bölgenin büyük bölümünde toparlandı.
Raporda, Çin’in kirlilik seviyelerindeki beş yıllık düşüş eğilimini tersine çevirdiği ortaya çıktı. Çin şehirleri , dünyanın en kötü hava kalitesine ilişkin küresel sıralamada hakim durumdaydı ancak son on yılda uygulanan bir dizi temiz hava politikası, durumu daha iyiye doğru dönüştürdü.
Geçen yıl yapılan bir araştırma , kampanyanın ortalama Çin vatandaşının ömrünün artık 2,2 yıl daha uzun olduğu anlamına geldiğini ortaya çıkarmıştı. Ancak IQAir raporuna göre, vatandaşların yıllık ortalama PM2.5 konsantrasyonunda %14’lük bir artış yaşadığı Pekin’e geçen yıl yoğun duman geri geldi. Çin’in en kirli şehri Hotan, IQAir sıralamasında 14. sırada yer aldı.
Raporda, Güneydoğu Asya’da yalnızca Filipinler’de yıllık kirlilik düzeylerinde önceki yıla kıyasla bir düşüş görüldüğü belirtildi.
Endonezya , 2022’ye kıyasla yüzde 20 artışla bölgedeki en kirli ülke oldu. Rapora göre Endonezya, Vietnam ve Tayland’ın hepsinde WHO PM2.5 yönergelerini 10 kattan fazla aşan şehirler vardı.
Reuters’in haberine göre Taylandlı yetkililer geçen ay başkent Bangkok ve çevresindeki bölgelerdeki sağlıksız kirlilik seviyeleri nedeniyle hükümet çalışanlarına evden çalışma talimatı vermişti. Cuma günü turizmin gözde noktası Chiang Mai, mevsimlik tarımsal yanmaların getirdiği zehirli dumanın kuzeydeki şehri kaplamasıyla dünyanın en kirli şehri oldu.
Eşitsizlik… ve parlak bir nokta
Raporda ayrıca endişe verici bir eşitsizlik de vurgulandı: Afrika, Güney Amerika ve Orta Doğu’daki ülkelerde izleme istasyonlarının bulunmaması, bu bölgelerde hava kalitesi verilerinin eksikliğine neden oluyor.
Her ne kadar Afrika, bu yılki rapora dahil edilen ülke sayısında önceki yıllarla karşılaştırıldığında bir iyileşme görse de , kıta büyük ölçüde en az temsil edilen kıta olmaya devam ediyor. IQAir’e göre 54 Afrika ülkesinden yalnızca 24’ünün izleme istasyonlarından yeterli veri mevcuttu.
2023 sıralamasında yer alan yeni lokasyonlar arasında, dünyanın en kirli beşinci ülkesi olan Burkina Faso ve 15. sırada yer alan Ruanda’nın da aralarında bulunduğu yedi Afrika ülkesi yer aldı.
Geçen yıl en kirli listede üst sıralarda yer alan birçok ülke, mevcut veri eksikliği nedeniyle 2023’e dahil edilmedi. Bunlar arasında 2022 yılında en kirli ülke olan Çad da yer alıyor.
Hammes, “Gezegende hala çok fazla gizli hava kirliliği var” dedi.
Parlak noktalardan biri, hava kalitesinin izlenmesi konusunda toplulukların, STK’ların, şirketlerin ve bilim adamlarının artan baskısı ve sivil katılımıdır.
Hammes, “Sonuçta bu harika çünkü hükümetlere insanların bunu gerçekten önemsediğini gösteriyor” dedi.
Dünyanın En Kirli 100 Şehri Asya’da ve Bunların 83’ü Tek Bir Ülkede-Kaynak: edition.cnn