Yemek Ne Zaman Yenmeli? Yemenin ve İçmenin Usulleri yazımızda yemek ne zaman yenmeli, yemek vakitlerinin faydalı ve zararlı olduğu zamanlar, yemenin ve içmenin usulleri, iki öğün beslenme ve orucun faydasını yazdık.
Yemek Ne Zaman Yenmeli?
İnsanoğlu yemeğe aşırı düşkündür, maymun iştahlı olmasından dolayı da bünyesini normal yemek vakitlerinin dışında bir vakitte yemeye alıştırmış olabilir. Böyle düzensiz bir yeme alışkanlığı nedeniyle midede tam anlamıyla hazmedilme gerçekleşemez. Dolayısıyla, insanın şuuru, ister yerinde olsun ister olmasın nefsi ve alışkanlığı, onu tok olduğu halde yemek yemeye iter. Tokken gelen yeme iştahı, yalancı bir iştahtır. Bu vakitlerde ve hallerde yenen yemekler zarardır, ziyandır. Bu şekilde yemek yemekten uzak durulmalıdır. Mide tamamen boş olduğu zamanlarda yemek yenmelidir. Lezzet almak için yemek yerine, yaşamak için yaşayacak kadar yemek gerekir.
İrade
İnsan vücudu kendini tamir ve tedavi etme konusunda büyük bir yeteneğe sahiptir. İnsanın en iyi doktoru ise kendi iradesidir. Hayatımızın her anında olduğu gibi beslenme, yeme-içme konusunda da bu iradeyi en iyi şekilde kontrol altında tutmaya çalışmaktır.
Mide Boş mu, Dolu mu?
Midenin boş olmasının, yani yenilenlerin tamamen hazmedilip tüketildiğinin belirtileri vardır. Bunlar; midede tıka basa bir doluluk hissinin olmaması, susuzluk ve su isteğinin kesilmiş olmasıdır. Çünkü mide, yemekler bulunduğu sürece su ister. Yemek, mideden bağırsaklara indiğinde, midenin su isteği biter ve hareketlilik bundan sonra bağırsaklara geçer. Yemek yenildikten şu kadar saat sonra hazım olur, diye kesin bir şey söylenemez. Bunun nedeni ise her insanın tabiatının farklı olmasıdır. Kimi insan bir fabrika misali yemeği kısa sürede öğütür ve sindirir. Kimileri ise yemeği saatlerce hazmeder. Bu durum, beslenme ve hazım organlarının kuvvet veya zayıflığı ile ilgilidir. Ancak bu husustaki genel kaide kişinin, bedeni sağlam olup belirgin bir hastalığı da yoksa, 24 saatte yediğini rahat bir şekilde sindirmesidir. Bu süreçte mide, bağırsaklar, karaciğer ve damarlar etkin rol oynar.
Vakitler, Faydayı da Zararı da Belirler
İnsan dilediği vakitte değil, bedenin yemeğe ihtiyacı olduğu vakitte yemelidir. Bu da yemeğe olan isteğin harekete geçip midenin adeta kazındığını hissettiği zaman, yani açlıktır. Yemekte genel alışkanlık, sabah ve akşam olmak üzere iki öğün yemektir. Bu iki öğünden birisinin hafif olması sağlık açısından son derece önemlidir. Bedeni ağırlaştırmaması, insanın hareketlerini zorlaştırmaması ve iş verimini düşürmemesi bakımından hafif olan öğün sabah kahvaltısı olmalıdır. Mükemmel ve mükemmil bir yemek, vücutta herhangi bir hastalık yoksa akşam yemeğinde olmalıdır. Çünkü akşam yemeğinden belirli bir vakit sonra uyunur ve sindirim gündüzden ziyade gece hızlıdır. Çünkü insandaki doğal vücut ısısı, gündüz uyanık olunması ve duyu organlarının aktif olması sebebiyle bedenin dışına çıkar. Dolayısıyla doğal vücut ısısının görevi olan bedenin içindeki hazım zayıf olur. Gece ise tam tersi durum yaşanır.
Akşam yemeğinin bedene katkısı sabah kahvaltısına göre daha fazladır. Fakat aşırı yenen akşam yemeği de göz ve başa bir takım zararlar verebilir. Onun için Peygamber Efendimiz’in (s.a.v.) sünnetini her halükarda olduğu gibi burada da tatbik etmek en makul davranış olur: “Karnınız iyice acıkmadan yemeğe oturmayın, tam doymadan da kalkın.”
En Güzel İlaç Az Yemek
Az yemek seni taşır, çok yemeği ise sen taşırsın gibi vecizane sözler bizlere bazı şeyleri anlatmaya çalışır. Yemek yeme konusunda bir diğer unsur yemeğin miktarıdır. Sıhhatin devamı için az yemek önemlidir. İnsanda sonradan ortaya çıkan hastalıklardan korunmak için az yemek bir teminattır. İbni Sina tıp ilmini şöyle özetler: Sözün güzelliği kısalığıdır. Yediğin vakit az ye. Yedikten sonra 4-5 saat kadar daha yeme. Şifa hazımdadır. Yani kolayca hazmedebileceğin miktarı ye. Nefse ve mideye en ağır ve yorucu hal, yemek üstüne yemek yemektir. Yani bedene en zararlı şey 4-5 saat ara geçmeden yemek yemek veya lezzeti için çeşitli yemekleri birbiri üstüne mideye tıka basa doldurmaktır.
İyi Bir Hazım İçin Usul Yoksa, Vusul Olmaz-Yeme ve İçmenin Usulleri
Bedenin sıhhati için yemeğin nasıl ve ne zaman yenileceği bilinmelidir. Yemek, usulüne uygun olarak pişirilmiş olabilir, fakat yeniliş biçiminden veya yemek adabına riayet edilmemesinden dolayı hazmedilmesi zor olabilir. Sebebi ise usule uymamaktır.
Yeme, İçme Usulleri
Yemeği hızlı hızlı değil, yavaş yavaş yemek gerekir. Lokmaları güzelce çiğnedikten sonra yutun. Sindirim ilk olarak midede değil ağızda başlar.
Yemekten en az yarım saat önce bir veya iki bardak su içilmelidir. Böyle yapıldığında vücuttaki bütün organlar yenecek yemeğe karşı uyarılır ve hazım daha güzel olur. Yemeğe yakın su içilmemelidir, bu mide asit dengesini bozar.
Yemeğe tuz başlayıp, tuzla bitirilmelidir. Çünkü tuz, ağızdaki zararlı bakterileri yok ederek yemeğin tadının daha fazla alınmasına yardımcı olur. Peygamber Efendimiz (s.a.v.); “Yemeğe tuzla başlamak ve bitirmek 70 hastalığa şifadır.” buyurmuşlardır.
Yemek ne çok sıcak ne de çok soğuk yenmelidir. Peygamber Efendimiz (s.a.v.); “Yemeği soğutunuz, zira o berekettir. Sıcak yemekte bereket olmaz.” buyurmuşlardır.
Yemekten 15-20 dakika kadar önce meyve yenebilir. Böylece hazım organlarını uyarma ve hazmın kuvvetli olması sağlanır. Büyük müfessir Fahreddin Razi Hazretleri “Tefsir-i Kebir” isimli eserinde bu konu ile alakalı güzel bir tespitte bulunmuştur: Meyvelerin yemekten önce yenilmesi daha uygundur. Çünkü Allahü Teala Kur’an-ı Kerim’de yemekten (et) hemen önce meyveyi zikretmiştir. Bunun hikmeti ise, “meyve” daha kıymetli, daha hoş, daha çabuk bağırsaklara inen ve midede daha kısa müddet duran bir yiyecektir. Ayrıca meyveler, yemek için iştahı harekete geçirirler.
Yemek yerken, sofrada bulunanlarla muhabbet edin. Böyle yapıldığında yemek hem daha yavaş yenmiş olur hem de yenilen yemeği beyin, daha rahat algılayıp mideye sağlam bilgiler ulaştırır.
Yemek yerken karışık şekilde yemekten uzak durun. Eğer ki aynı anda birden fazla yemek ağza alınırsa beyin, yemeklerin kendine has tatlarını tam olarak algılayamaz ve mideye sağlıklı bilgiler gönderemez.
Yemek yerken, dizleri bükerek veya sağ ayağı kaldırıp sol ayak üzerine oturarak yenilmesi sünnettir. Böyle yapılırsa sağ bacak mideye biraz baskı uygulayarak midenin daralmasını sağlar. Böylece az bir yemekle tokluk hissi uyanmış olur.
Yemekten yaklaşık 2 saat sonra 1,5-2 bardak kadar su içerek mideyi boşaltmak iyidir. Eskiler bu usule “tahliye suyu” derdi.
Selçukluların Usulüne Uygun Öğün Geleneği
Selçuklu Anadolu’sunda sabah ve akşam şeklinde iki öğün yemek yenirdi. Peygamber Efendimizin (s.a.v.), “Sabah yemeğini (kahvaltısını) terk etmek hastalık, akşam yemeğini yememek de insana ihtiyarlık verir.” hadis-i şerifinin tatbikiydi bu. İlk öğün, kuşluk vaktiyle başlardı. Öğle vakti yemek yenmediği için tok tutacak yiyecekler tercih edilirdi. Ekmek ve et-süt ürünleri yenirdi. Ayrıca kahvaltıda enerji veren ve şeker ihtiyacını karşılayan bal, pekmez, üzüm ve karpuz da yer alırdı. Anadolu Selçuklularının kahvaltısına çeşitli tahıl, sebze, meyve hatta bazı baharatlar da dahil olmuştu. Öğle vakti daha çok şerbet, ayran ve meyvelerle geçiştirilirdi, tam bir öğün sayılmazdı. Akşam ise et yemekleri sofrayı kuşatırdı. Halk arasında öğün anlayışı bu şekildeydi. Aynı gelenek Osmanlı Devleti’nde de devam ettirildi. Sarayda iki öğün yemek yenilirdi, birincisine “kuşluk taamı”, ikincisine “akşam taamı” denilirdi.
Yemek Ne Zaman Yenmeli? En Güzeli, İslam’ın Usulü Olan Oruç
Mide, vücudun havuzu mahiyetindedir. “Az yiyenin hekimle, düz gidenin hakimle işi olmaz” sözü bu durumu anlatmaktadır. Mide ne kadar sağlıklı olursa, vücudumuzun diğer organları da o nispette sağlıklı ve sağlam olur. Mide, vücudumuzun havuzu, oruç da o havuzu temizleyen maddi ve manevi bir tedavidir. Yediğimiz yemekleri, midemizin sindirebilmesi için midemize yardım eden mide kasları vardır. Mide kasları diğer zamanlarda aşırı çalışıp yorulduğu için oruçlu olunan dönemde kendini dinlendirme ve onarma imkanı bulur. Oruçlu iken mide asidinde azalma olduğu için reflü ve gastrit gibi hastalıkların iyileşmesine yardımcı olur.
Yemek Ne Zaman Yenmeli? Yemenin ve İçmenin Usulleri-İnsan ve Hayat Dergisi‘nden yardım alınmıştır.
