Taşköprü Sarımsağı ve Çin Sarımsağı Karşılaştırması yazımızda ülkemizin dünya sarımsak üretimindeki yerini, sarımsağın pahalılaşma sebebini, Türkiye ve dünyadaki sarımsak üretim verilerini yazdık.
Taşköprü Sarımsağı ve Çin Sarımsağı
Köklü bir mazisi olan Kastamonu ilinin Taşköprü ilçesinin nüfusu 38 bin, Çin’in nüfusu ise 1 milyar 386 milyondur. 2017 yılında dünyada 6 milyon hektar alanda 28 milyon ton sarımsak üretilmiştir. Taşköprü’nün sarımsak üretimi ise yıllık ortalama 10 bin tonu bulmaktadır. Dünyadaki sarımsak üretiminin yaklaşık %80’ini 1,5 milyon ton ile Çin tek başına yapmaktadır. Dünyanın toplam sarımsak ihracatının %78’inide Çin gerçekleştirmektedir.
Sarımsak Farkı
Çin sarımsağının en büyük özelliği ortasında kuru beyaz bir kazık olmasıdır. İthal olduğu ve gümrükte fazla ağırlık yapmaması için boğumsuz ve sapsız satılır, hemen kendisini belli eder.
Taşköprü sarımsağının ortasında kuru madde yoktur. Uzun saplı ve boğumlu şekilde alınması gerekir. Bu, sarımsağın uzun süre dayanmasını sağlar.
Sucuk ve Sarımsak İkilisi
Taşköprü’nün sarımsakları da taş gibi sağlamdır. Sarımsak piyasasının belirlendiği Taşköprü pazarından sonra Alatarla’da (Germeç) sarımsak dolu ticarethanedeyiz. Mehmet bey, yıllardır bu piyasayı takip etmektedir. Her yıl tezgahından 500 ton sarımsak Türkiye’ye dağılıyor. Sucuklu sarımsaktan, diş sarımsağa, boğumdan, tohumluğa kadar her nevi işçiliği takip ediyor. Sucuklu sarımsakta firmalar, soyulmuş ve -40 derecede şoklanmış şekilde ve soğuk havada bekletilmesini, ihtiyaç olduğu zaman gönderilmesini istiyor. Sarımsak ticaretini yapanlar bu şekilde yapıyor.
Mehmet bey sarımsağın mücadelesini veriyor. “Türkiye’de dönümünden bu kadar kazandıran başka ürün var mı sizce?” deyip, bu bölge insanının en fazla kazandığı ürün olduğu için sahipleniyor sarımsağı.
İthal Sarımsak Neden Bu Kadar Çok Geliyor?
Mehmet bey, “Çin sarımsağının ortasında beyaz bir kazık olur. Hem de sarımsak aroması çok düşüktür, kokusundan anlaşılır.” diyor. Vakti zamanında yerli üreticiyi ve sarımsağı korumak için sarımsakta ton başına 4 bin dolar gümrük vergisi getirildiğini belirtiyor. Ancak bu çözüm olmamış gibi duruyor. Türkiye 2019 yılında 1 milyon dolara yakın sarımsak ithal etmiştir. Sarımsağın pahalılaşmasına çözüm olarak gümrük vergisi bin dolara düşürülmüş ve ülkeye daha çok ithal sarımsak gelmiştir.
Sarımsaktaki pahalılığın sebebi ise, “Sel ve dolu, tabiat olayları özellikle de dolu çok etkili oluyor verimin düşmesinde. Zamanında 100 dönüm ekmiştim, dolu vurunca zarar ettim. Bir daha ekmedim. Üreticinin zararı karşılanmak yerine ithal sarımsak çözüm olarak sunulursa, iş Türkiye’de hayvancılığın başına gelene döner.” diyor Mehmet bey. Ayrıca sarımsak sağlık açısından çok faydalı olduğu için talepte arttı ve üreticiler bu talebe karşılık vermekte zorlandılar. Özellikle virüs ve bakterilere karşı vücudu koruyucu özelliği bulunmaktadır.
Taşköprü Sarımsağı Meşhur Olmasına Karşın, Antep’te Sarımsak Daha Çok Üretiliyor
2018 yılında kuru sarımsakta dekara ortalama verim 882 kg olarak gerçekleşmiştir. Sarımsak denildiği zaman ilk akla meşhur Kastamonu Taşköprü sarımsağı gelmektedir. Fakat en fazla üretim Gaziantep’te yapılmaktadır. Yaş-taze sarımsak 30 bin ton civarıdır. Bunun 5-6 bin tonunu Kastamonu, 10-12 bin tonunu ise Gaziantep karşılamaktadır.
Ülkemizde sarımsak ilk Mersin-Tece’de ince diş sarımsak olarak aralık ayının sonlarında çıkmaktadır. Daha sonra Balıkesir, Gaziantep, Birecik, Kahramanmaraş ve Konya’da çıkmaktadır. Haziran 20’sinde Antep sarımsağı bitmektedir. Kastamonu’da ise şubatın ortasından martın 10’unda başlayan dikim, temmuzun 10’una kadar sökülmeyle son buluyor. Sökümden sonra sarımsak tarlada ağustosun 15’ine kadar kalıyor. Çünkü nem, erken çürümeye ve ulumaya sebep oluyor. Taşköprü sarımsağının farkı, işte burada ortaya çıkıyor. İlk yaş sarımsak, nisan ayında Antep’te çıkıncaya kadar, dayanıklılığı ve sağlamlığı ile Taşköprü sarımsağı kışı atlatabiliyor.
Türkiye’de Sarımsak Üretimi ve Tüketimi
Türkiye’nin yıllık sarımsak üretimi toplamda 140 bin tonu geçiyor, yaklaşık %25’lik kısmı ise taze olarak kullanılmaktadır. Dekar başına 1.397 kg ile Konya, 1.374 kg ile Edirne ve 1.192 kg ile Kahramanmaraş sarımsak veriminin en yüksek olduğu şehirlerdir. Dünya ortalaması ise dekar başına 1.788 kg’dır. (2017 verileri) Türkiye, dünya ortalamasının altında kalmıştır.
Türkiye’de kişi başı sarımsak tüketimi ise 1.5-2 kg arasında değişmektedir. Küçük aile işletmelerinin piyasayı belirleme oranı yüksek değil. Sadece sarımsağı dikmekle kendilerini mükellef hissediyorlar. Sarımsağı pazarlayanlar ise her yıl sokak aralarından geçen “Taşköprü sarımsak geldi.” anonsudur. Yoksa düşük maliyetli Çin sarımsağına karşı, yerli ve coğrafi işarete sahip Taşköprü sarımsağının ayakta kalması zordur.
Türkiye İllere Göre Sarımsak Üretimi
İl-Miktar-Yüzde (2017 Verileri)
- Gaziantep 20.726 %17.61
- Kastamonu 20.540 %17.45
- Kahramanmaraş 15.848 %13.47
- Aksaray 12.128 %10.31
- Tokat 7.477 %6.35
- Konya 4.627 %3.93
- Adıyaman 4.615 %3.92
- Balıkesir 4.250 %3.61
- Hatay 3.072 %2.61
- Karaman 2.756 %2.34
- Kütahya 2.338 %1.99
- Antalya 1.917 %1.63
- Şanlıurfa 1.437 %1.22
- Uşak 1.295 %1.10
- Edirne 1.239 %1.05
- Diğer İller 13.423 %11.41
- Toplam 117.688
Dünya Sarımsak Üretimi
Ülke-Miktar-Yüzde (2017 Verileri)
- Çin 22.216.965 %78.88
- Hindistan 1.693.000 %6.01
- Bangladeş 425.401 %1.51
- Güney Kore 293.686 %1.04
- İspanya 274.712 %0.98
- Mısır 274.668 %0.98
- Rusya 258.455 %0.92
- ABD 232.000 %0.82
- Özbekistan 214.263 %0.76
- Myanmar 203.674 %0.72
- Ukrayna 185.830 %0.66
- Etiyopya 151.684 %0.54
- Türkiye 148.133 %0.53
- Arjantin 147.437 %0.52
- Diğer 1.444.146 %5.13
- Toplam 28.164.054
Taşköprü Sarımsağı ve Çin Sarımsağı Karşılaştırması-İnsan ve Hayat Dergisi‘nden yardım alınmıştır.