Propolis Anlamı Nedir? Propolis Çeşitleri ve Yapımı yazımızda arıların ürettiği propolis ne anlama geliyor, propolis çeşitleri nelerdir, propolisin insanlar için önemi, propolis çözeltisi ve evde propolis yapımını yazdık.
Propolis Anlamı Nedir, Propolis Nasıl Yapılıyor?
Propolis anlamı: Pro “savunma”, polis “şehir” anlamına gelmektedir. Şehrin ya da kovanın savunması manasına gelir. Ön savunma manasındadır. Türkçe ifadesi ise “arı reçinesi” dir.
Propolisin içinde; %50 reçine ve zamksı maddeler, %30 bitkisel mumlar, %10 esansiyel yağlar, %5 organik bileşikler ve mineral maddeler ve %5 polen bulunmaktadır. Akçaağaç, fındık, meşe, kızılağaç, erik, karaağaç, söğüt, at kestanesi, çam, okaliptüs, kestane, huş, kavak, ıhlamur ve dişbudakta daha fazla bulunur. Bir kovanda ortalama 100-250 gram kadar propolis çıkarılır. 100 kovandan ise ortalama olarak 5 kilogram çıkarılabilir.
Propolisin Önemi
Propolis, 100 kat antibiyotik gücündedir. İçinde yaklaşık 300 fenolik özellikte madde bulunmaktadır. İlaç sektörü bu zirve noktanın peşindedir. Mesela; meşe balının fenolik madde oranı 52, kestane balının ise 49’dur. Propolisin baldan kaç kat daha güçlü olduğunu bu rakamlardan anlayabiliriz. Ayrıca propolis; anti-bakteriyel, anti-fungal, anti-viral, anti-inflammatuar, anti-ülser, lokal anestezik, karaciğer koruyucu, anti-tümör ve immünostimülatör özelliklere sahiptir.
Arı, Propolisi Nasıl Yapıyor?
Bitkilerin büyük bir kısmı, yapraklarını, çiçeklerini ve meyvelerini, antimikrobik çürümeye karşı ürettikleri, su geçirmez ve ısı yalıtımı özellikleri olan reçinemsi maddelerle korur. Bal arıları ise bu reçinemsi maddeleri ağaçların gövdelerindeki çatlaklardan, tomurcuklardan ve yapraklardan toplarlar. Arıların çiğneyip, ağız sindirim enzimlerini ekleyerek ve kısmen de sindirerek, balmumu ile karıştırdıkları yapışkan madde, kovanda çeşitli amaçlar için kullanılmaktadır. Arılar, deliklerin ve çatlakların kapatılmasında ve kovanın yeniden yapılandırılmasında propolisi kullanır. Ayrıca kovanın içini dezenfekte etmek, kovanın iç sıcaklığını (35 derecede) korumak için kullanır.
Propolis Çeşitleri
Propolisin rengi toplandığı bölgeye ve mevsime göre farklılık göstermektedir. Ilıman iklime sahip yerlerde belirgin bir kahverengine sahiptir. Tropikal iklime sahip yerlerde rengi siyahtır. Finlandiya propolisi turuncu, Küba propolisi ise koyu menekşe rengini almaktadır.
4 türlü propolis vardır. Bunlar; Kazıma usulü, Kovan ağzı, Traplar (ızgara) ve Gizli propolistir.
1-Kazıma Usulü: Rengi, koyu kahverengidir. Genellikle ölen arılar ve kovanda diğer atılmayan atıkların zarar vermemesi için etrafı çevrilir. En düşük kaliteli propolistir. Arı bazı zamanlarda asfaltı bile malzeme olarak kullanabilmektedir.
2-Kovan Ağzı: Hususi olarak kovan ağzını küçültmek için kullanılır. En değerli çeşidi budur.
3-Traplar (Izgara): Sadece arılara propolis yaptırılması için kurulan ızgara sistemli tuzaklardır. Kovanın kapağının altına yerleştirilir, arı burayı boşluk olarak algılar ve bu küçük boşlukları propolis ile doldurur. En temiz çeşidi budur.
4-Gizli Propolis: Mesela; arı, peteği altıgen olarak genişletirken, peteği doldurup sırlarken de propolis kullanır. O yüzden balı sadece süzme değil, peteği dolu ve sırlı yerseniz, propolisi de almış olursunuz.
Propolisin Çözülmesi ve Ev Yapımı Propolis
Propolisin çözülme oranları; zeytinyağında %28-30 oranında, suda %20-25 oranında ve alkolde %35 oranında çözülmektedir.
ABD Sağlık Enstitüsü 13 bakteriye su, zeytinyağı ve alkolde çözülen propolisi enjekte ediyor. Alkolde iyi bakteriler de ölüyor ama zeytinyağında çözülen propolis sadece kötü bakterileri öldürürken, iyi bakterilerin yaşamasını sağlıyor. Sızma zeytinyağı ile özütlenen propolisteki toplam fenolik madde, antioksidan ve antiradikal aktiviteleri diğer yöntemlerle elde edilen zeytinyağlarına göre daha yüksektir.
Propolis Çözelti Deneyleri
- Çözelti| Sıcaklık | Zaman | Fenolik Madde
- Su | oda sıcaklığı | 5 saat | 1.7 mg/ml
- PEG+su | 70 derece | 5 saat | 10.7 mg/ml
- Zeytinyağı | 40 derece | 5 saat-7 gün | 0.5 / 6.34-20.65 mg/ml
- PEG+olive oil+su | 70 derece | 5 saat | 9.5 mg/ml
- Etanol | oda sıcaklığı | 5 saat | 12.7 mg/ml
Deneye baktığımızda propolis alkolde hızlı çözülüyor. Alkolde çözülme deneyleri genellikle kısa zamanlı olduğu için doğruluğu da geçicidir. Ancak zeytinyağı özütünde en yüksek antioksidan aktivite, antiradikal aktivite elde edilmiştir. Alkol, hızlı çözücüdür. Zeytinyağında bekletme süresi arttıkça fenolik maddenin açığa çıkması hızlanır ve çoğalır. Zeytinyağında çözülme, 5 saatten bir haftaya çıkınca, artış 5 kattan fazla gerçekleşmektedir.
Alkol türevli bazı çözücülerin (propilen glikol, gliserol gibi) yüksek doz ya da uzun süreli kullanımında irritan, merkezi sinir sistemi üzerine olumsuz etkiler, asidozis ile mutajenik ve kanserojenik etkileri göz önünde tutulmalıdır.
Türk Propolisi CAPE
Türk propolisin zeytinyağı ekstraktında en yüksek oranda tespit edilen bileşik, CAPE‘dir. CAPE; kan ve kemik iliği, beyin ve spinal kord, baş ve boyun, göğüs, pankreas, karaciğer, kolon, rektum, prostat, böbrek ve mesane kaynaklı birçok kanser tipine karşı güçlü bir sitostatik, metastazı engelleyici ve büyümeyi inhibe edici özelliklerinin bulunduğu gösterilmiştir.
Ev Yapımı Propolis
Arıcınızdan propolisi katı ve saf halde alın. Buzdolabının buzluk kısmında 24 saat dondurun. Donmuş halde havanda iyice toz haline gelene kadar dövün. Bu tozları cam kavanoz veya ağzı geniş şişeye dökün. Ağırlık oranı kadar şişeye zeytinyağı ilave edin. Bu şekilde 10 gün kadar oda sıcaklığında (24 derece) bekletin. Sonra her gün karıştırın. 20 gün içinde çözülme gerçekleşir. Çözülmezse, tadına bakarak her gün karıştırmaya devam edin. Propolisiniz hazırdır. Damlalı 30 ml şişelere aktarıp damla damla kullanabilirsiniz.
Kullanımı
Hasta olmadan önce propolisi kullanmalısınız. 12 saatte bir, sabah aç karnına veya yatmadan yarım saat önce kullanabilirsiniz. Ekmeğin üzerine 3-4 damla damlatıp ağzınızda çiğneyebilirsiniz. Biraz bal ile acısını telafi edebilirsiniz.
Propolis Anlamı Nedir? Propolis Çeşitleri ve Yapımı-Kaynak: Fatih Mirili (Arıcı)-Nur Seda Şahin-Prof. Dr. Sibel Silici-İnsan ve Hayat Dergisi‘nden yardım alınmıştır.
