Nasıl YapılırYaşam

Kırkyama Nedir?

Kırkyama Nedir? yazımızda kırkyamanın nerelerde kullanıldığını, Anadolu kadınının kırkyamayı ne için kullandığını, kırkyamanın yıllar geçtikçe değerinin düşmesini, fakat bununla birlikte batı tarzı olan Patchwork ile yeniden popüler olmasını ve çeşitli kültürlerde kırkyamanın oluşumunu yazdık.

Kırkyama Nedir?

Kırkyama, kumaş işlerinden arta kalan, kendi başlarına kullanılma imkanları olmayan kumaş parçalarının bir araya getirilerek yatak örtüsü, yastık ve yorgan yüzü, yer yaygısı, bohça, çanta, minder örtüsü, heybe, seccade gibi yeni bir şekle kavuşturularak tekrar kullanıma sunulmasıdır. Kumaşların değeri eskiden çok fazlaydı ve kumaşların değerlendirilmesi için ve israfın önüne geçebilmek için kırkyamalar yapılırdı. Dünyanın çeşitli yerlerinde renk ve desen ahengini yakalayarak içerisinde var oldukları topluma göre şekillenmekteydiler. Kırkyamalar Anadolu’da zamanla çeşitliliğini arttırmıştır ve ihtiyaçtan çok sanat uğraşı haline gelmiştir. Anadolu kadını ihtiyaçlarını beğenileriyle süsleyerek şekillendirmiştir. Çeyizlerde sıklıkla yer almaktadır.

Kırkyama Nedir? Kırkyama Seccade
Seccade

Kırkyama Patchwork İlişkisi

Kırkyama, Anadolu’nun farklı yerlerinde değişik isimlerle bilinmektedir. Kırkpare, kırkbenek, yamalı bohça, ekli bohça, kırıklı iş, ulama, benekli iş, çapıt, hanım dilendi bey beğendi gibi isimlerle bilinmektedir. Tüm bunlar kırkyama tekniğinin değişik türleri olarak tanımlanmaktadır. Kırkyama son dönemlerde Batıda olduğu gibi patchwork ismi ile yapılmaya başlanmıştır. Bu durum özünü inkar ederek günden güne popülerliğini arttırmaktadır. Ülkemizde kırkyamanın onlarca adı varken batı özentisi burada da devreye girerek patchwork adı altında yapılmaktadır. Patchwork modası kendi kültürümüzün üstüne çıkmaktadır.

Kırkyama Nedir? Kırkyama Yastığı
Yastık

Türklerde Kırkyama

Türklerde kırkyamanın ilk örneğini İskitler’e kadar götürmek mümkündür. M.Ö.100-M.S.100 yılları arasında bir İskit beyinin mezarından çıkan kırkyama, pek çok kaynağa göre bu alanda dünyada ilk sayılmaktadır. Anadolu’da ilk örnekleri ise Selçuklular zamanına rastlamaktadır. Selçuklular’da geçme işi olarak adlandırılan kırkyamanın diğerlerinden hiç bir farkı yoktur. Osmanlılar döneminde de kırkyamalar yoğun bir şekilde icra edilmekteydi. Osmanlı toprağı olan Bosna’nın Banya Luka şehri bu alandaki şöhretiyle tanınmaktaydı. Banya Luka’da küçük ve renkli kumaş parçalarının güneş, yıldız, çiçek gibi desenler şeklinde kesilerek yan yana dikilmesiyle güzel örnekler yapılmıştır.

Batı’da Kırkyama

Kırkyamanın Avrupa’ya ilk olarak Uzak Doğu veya Orta Asya’dan seyyahlar ya da Haçlı Seferleri’nden dönenler tarafından getirildiği düşünülmektedir. 1477 tarihli bir belgeye göre, ilk olarak yatak örtüsü veya yorgan yapım tekniği olarak kullanılmıştır. Avrupa’da bugünkü şeklinin ilk örneği ise 1718 yılında The Quilters’ Guild Collection’da bulunmaktadır.

Kırkyamanın Amerika’ya gidişi

Kırkyamanın Amerika’ya gidişi 18.yy’da Avrupa’dan Amerika’ya göç edenlerle yaşanmıştır. Hollandalı sömürgecilerin ve Amişlerin kırkyamanın gidişinde katkıları büyüktür. 19.asırda kırkyamanın gelişimi ilerlese de 2.Dünya savaşı’ndan sonra gerilemiştir. Sanayileşme ile birlikte kırkyama sektörü tekrardan ilerleme kaydetmiştir. 2003 yılında yapılan araştırmaya göre kırkyama sektörünün toplam değerinin 2.7 milyar Dolar olduğu belirtilmektedir.

Kırkyama Seccadeler Nedir?

Kırkyamanın en çok tercih edildiği yerlerden biride seccadelerdir. Kırkyama tekniği ile oluşturulan bu seccadelere bazı bölgelerde benekli namazla denilmektedir. Eskiden kırkyama seccade yapan kadınlar kıble tarafını üçgen parçalardan oluştururdu. Eğer kırkyamada şekiller her yere müsavi şekilde dağıtılmış ise, seccadenin sağ uzun kenarına yöre ağzında fili denilen kumaştan bir ilik dikilirdi. Seccade, fili hep sağa gelecek şekilde kıbleye doğru serileceğinden baş ve ayak kısmı ayrılmış olurdu.

Kırkyama, Anadolu insanın kuşandığı kanaat elbisesidir. Kanaatkar olma ile kırkyama ortaya çıkmıştır.

Kırkyama Nedir?-İnsan ve Hayat Dergisi‘nden yardım alınmıştır.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir