Çiçek Hastalığı ve Aşının Bulunmasıyla Tarihe Karışan Hastalıklar

Çiçek Hastalığı ve Aşının Bulunmasıyla Tarihe Karışan Hastalıklar yazımızda Edward Jenner’ın uzun süren çalışmaları sonucu çiçek hastalığını aşı tedavisi uygulayarak iyileştirmesi ve aşının tedavisini sağladığı 10 önemli hastalığı yazdık.

Çiçek Hastalığının Kontrol Edilebilmesi

1796 yılında Edward Jenner ineklerde görülen çiçek hastalığından elde ettiği aşıyı, çiçek hastalığına karşı bağışıklık kazandırmak için kullandı. Bu durum koruyucu tıp akımında yeni bir çay başlattı. Çiçek hastalığı değişken bir hastalıktır ve aşıyla hastalığı tamamen önlemek mümkün olmayabilir. Edward Jenner bu konu üzerinde sistematik olarak çalıştı. Kesin bir deneyle çalışmasını tamamlaması ise 20 yılını almıştır. Aşının kullanımının başlamasıyla birlikte insanoğlunun en büyük vebalarından biri olan çiçek hastalığı kontrol edilebilir hale geldi.

İneklerden Geçen Çiçek Hastalığı

Bir kadın süt sağarken elinde ineklerden geçen bir çiçek hastalığı türünün oluşturduğu püstül ortaya çıktı. 14 Mayıs 1796 yılında Jenner, bu püstülün ihtiva ettiği mikrobu 8 yaşındaki sağlıklı bir çocuğa enjekte etti. Çocukta hiçbir hastalık belirtisi olmadığını gören Jenner, deneyinin başarılı olduğunu gördü. Bundan 6 hafta sonra Jenner çocuğua insanlarda oluşan çiçek hastalığının püstüllerini şırınga ettiğinde ise çocuk çiçek hastalığını yakalanmadı.

Aşı

Aşı; bağışıklık sistemimizin mikroorganizmalara cevabını uyararak hastalığa engel olmak amacıyla vücuda verilen hastalık yapıcı özelliği yok edilmiş virüs, bakteri ya da bakteri parçalarından oluşan bir süspansiyondur. Kişi aşılandıktan sonra hafif düzeyde ateş ve halsizlik hissedebilir. Geçmişte dünya üzerinde salgınlara sebep olan günümüzde aşının bulunmasıyla sadece isimleri kalmış hastalıklar ve tehlikesi az olan bazı hastalıklar bulunmaktadır. Aşının önleyebildiği 10 hastalık aşağıdadır.

Kızamık

Kızamık yüksek ateş ve vücutta kızarıklıklar-döküntülerle kendisini gösteren son derece bulaşıcı bir hastalıktır. Hastalığı taşıyan kişi öksürme ya da hapşırmasıyla hastalığı sağlıklı kişilere bulaştırabilmektedir. Kızamık hastalığı tedavi edilmediğinde kişiyi zatürre ve ölüme götürebilmektedir. Aşının bulunmasıyla birlikte koruma altına alınmıştır.

Boğmaca

Boğmaca nefes darlığı ve şiddetli öksürük ile kendini gösteren bir akciğer enfeksiyonudur. Öksürme ve hapşırma ile diğer insanlara bulaşır. 1 yaş ve altında olan bebeklerde hayati tehlikesi bulunmaktadır. Aşı ile koruma altına alınabilen ve gittikçe az görülmeye başlanan bir hastalıktır.

Grip

Her yıl dünya üzerinde milyonlarca kişiyi etkileyen burun, boğaz ve akciğer gibi solunum yollarını etkileyen, influenza virüsünden kaynaklı son derece bulaşıcı bir hastalıktır. Grip olan kişinin öksürmesi ve hapşırmasıyla etrafa dağılan damlacıkların hava yoluyla alınması ya da hasta kişinin dokunduğu eşyalara dokunmayla bulaşmaktadır. Grip aşısıyla belli oranda koruma sağlanmaktadır.

Çocuk Felci

Çocuk felcinin grip hastalığına benzer belirtileri bulunmaktadır. Tedavi edilmediğinde beyin enfeksiyonu, felç ve ölüme neden olabilen bulaşıcı bir hastalıktır. 20.yüzyılın en korkulan hastalıklarından biri olmasına karşın aşı sayesinde dünya üzerinde giderek azalmaktadır. Ülkemizde de uzun süredir yeni vakalarla karşılaşılmamıştır.

Zatürre-Pnömoni

Pnömokok virüsünün neden olduğu yüksek ateş, öksürük ve nefes darlığıyla kendisini gösteren akciğerlerin enfeksiyonudur. Menenjit, kulak ve kan enfeksiyonları gibi pek çok hastalığa yol açabilmektedir. Bulaşması ise hasta olan kişinin mukus, tükürük gibi vücut sıvılarıyla sağlıklı kişinin temas etmesiyle mümkündür. Zatürre ciddi ve ölümcüldür. Çocukların ve 60 yaş üstü kişilerin mutlaka aşı yaptırması gerekir.

Tetanoz

Tetanoz bakteri kökenli bir hastalıktır. Kas spazmları, felç ve ölüm gibi tehlikeli sonuçları bulunmaktadır. Hastalığa neden olan bakteri genellikle toprak, toz ve gübrede bulunmaktadır. Bunun yanında her türlü yaralanmalarda bağışıklık sistemi güçlü değilse bulaşma riski bulunmaktadır. Vücuttaki herhangi bir kesik veya açık yara yoluyla bakteri girebilir. Tetanoz hastalığından ölümler 60 yaş üstü kişilerde ve diyabet hastalarında daha çok görülmektedir. Tetanoz’dan korunmak için çocukların, gebelerin, 60 yaş üstü kişilerin, trafik kazası gibi yaralanmalardan sonra aşı yapılması gerekir. Tetanoz aşısı yapıldıktan sonra 5-10 yıl koruma özelliği bulunmaktadır.

Meningokok Menenjit

Meningokok Menenjit bakteriyel bir hastalık türüdür. Beyin ve omurilik enfeksiyonuna neden olur. Hastalık belirtileri genellikle aniden başlayan ateş, baş ağrısı ve ense sertliğidir. Aşılaması ise çocuklara ve bir çok kişinin toplandığı zamanlarda yapılması tavsiye edilmektedir.

Hepatit B

Hepatit B virüsünün neden olduğu bir karaciğer hastalığıdır. Vücut sıvılarıyla bulaşmaktadır. Özellikle hamilelik süreci sonrası doğumda önlem alınmayıp çocuğa bulaştığında çok tehlikelidir. Tedavi edilmediğinde ise karaciğer kanseri ve uzun ömürlü karaciğer hastalıklarına yol açabilir. Çocukluk çağında rutin aşı yapılması ve yetişkinlerde bağışıklık yok ise aşılanması gerekir.

Verem

Verem bakteriyel bir hastalıktır. Akciğerlerin zarar görmesidir. Öksürme ve hapşırma ile bulaşır. Aşılarla belirli oranda engellenmiştir fakat hala önemli ve öldürücü bir hastalıktır.

Hib (Hemofilus Influenza Tip B)

Hib bakteriyel bir hastalıktır. Akciğer, beyin, kan, kemik, eklem veya orta kulağı enfekte edebilmektedir. Öksürme ve hapşırma yolu ile bulaşır. Bağışıklık sistemi zayıf olan bebekler ve küçük çocuklarda bulaşma riski daha yüksektir. Çocukluk çağında rutin bir şekilde aşısı yapılmaktadır.

Çiçek Hastalığı ve Aşının Bulunmasıyla Tarihe Karışan Hastalıklar-İnsan ve Hayat Dergisi‘nden yardım alınmıştır.